Trong khi cả thế giới đang nhắc đến pin lithium-ion như là chuẩn mực vàng của xe điện thì vẫn có hơn 40% mẫu xe hybrid của Toyota bán ra năm 2024 tại Đông Nam Á sử dụng pin NiMH? Sự hiện diện lặng lẽ nhưng bền bỉ ấy của công nghệ đã gần ba mươi năm tuổi chỉ là dấu hiệu đầu tiên cho một câu chuyện đầy bất ngờ về sức sống dai dẳng – và những chuyển biến âm thầm nhưng sâu sắc của NiMH trong năm 2025.
NiMH là gì? Lý do nằm ngoài quỹ đạo “tin tức nóng sốt” ngành pin
Pin nickel-metal hydride (NiMH) từng là “best-seller” cho mọi thiết bị chạy điện sạc lại – từ máy ảnh số, đồ chơi trẻ em tới các lô xe hybrid đầu tiên của Honda và Toyota suốt hai thập kỷ trước. NiMH đơn giản nhưng hiệu quả: Cực dương là oxit niken (NiOOH), cực âm là hợp kim hấp thụ hydro, quá trình sạc/xả diễn ra an toàn, dung lượng lại nhỉnh hơn các đàn anh nickel-cadmium (NiCd) tới 30%. Đặc biệt, NiMH nói không với cadmium – kim loại cực độc bị Liên minh Châu Âu (EU) kiểm soát gắt gao kể từ năm 2006. Sự khác biệt tạo nên sức hấp dẫn của NiMH chính là sự ổn định hóa học: chúng không phát nổ bất ngờ như một số mẫu lithium-ion đời đầu, cũng không xuống cấp chóng vánh nếu bị “nghỉ gửi điện” lâu ngày.
Tại sao, giữa thời kỳ recharge công nghệ này khắp nơi đều rộn ràng về lithium-ion, sodium-ion, pin thể rắn…, NiMH vẫn không chịu rút lui khỏi sân khấu? Câu trả lời nằm ở bốn chữ: ĐỘ BỀN – AN TOÀN. Đó là lý do, đến tận năm 2025, một số dòng hybrid nổi tiếng như Toyota Prius, Corolla Hybrid xuất xưởng tại Thái Lan và Indonesia vẫn dùng NiMH như “trái tim” lưu trữ năng lượng – bất chấp mọi lời mời gọi hào nhoáng từ lithium-ion.
Thị trường NiMH 2025 – Hồi sinh trong bóng tối?
Các báo cáo thị trường mới nhất cho thấy: tổng sản lượng accumulator (bao gồm NiMH) tại Mỹ dự kiến tăng nhẹ 0.2%/năm giai đoạn 2024–2035, riêng năm 2035 đạt 364 triệu đơn vị với giá trị xấp xỉ 23 tỷ USD. Điều đáng lưu ý là phân khúc sử dụng NiMH không hề “biến mất” mà chỉ thu hẹp vào các lĩnh vực đặc thù: Xe hybrid chịu nhiệt vùng nhiệt đới, máy đo chuyên dụng trong công nghiệp, robot hút bụi, kho lưu trữ năng lượng dự phòng dân dụng – tất cả những lĩnh vực mà tiêu chí đặt lên hàng đầu là độ ổn định và phòng chống cháy nổ.
Năm 2025, các hội nghị lớn về công nghệ pin tại châu Âu đặc biệt chú trọng đổi mới vật liệu cực dương/nickel, không chỉ cho lithium-ion mà cả NiMH. Sự chuyển dịch sang các vật liệu cathode giàu nickel cho thấy: chạy đua công nghệ không đồng nghĩa với loại bỏ đồng loạt các công nghệ cũ “ngủ quên”, mà là tối ưu hóa nguồn nguyên liệu quý, thích ứng đa dạng nhu cầu thực tế.
Một ví dụ thú vị: hệ thống xe buýt điện mini hoạt động tại một số khu công nghiệp ở Quảng Châu, Thiên Tân (Trung Quốc) – nơi quy định phòng cháy nổ nghiêm ngặt – vẫn chuộng NiMH do yêu cầu đơn giản hóa quản lý nhiệt và khả năng chống cháy vượt trội. Chưa kể, NiMH không yêu cầu kỹ thuật điện tử giám sát cầu kỳ như lithium-ion, giảm bớt chi phí đầu tư cho những doanh nghiệp nhỏ.
Cuộc chạy đua tái chế: Khi nickel trở thành “vàng mới”
Từ cuối năm 2023, làn sóng đầu tư vào doanh nghiệp tái chế pin chứa thành phần nickel trở nên điên cuồng. Thực tế quý I/2025, lợi nhuận ở một số doanh nghiệp tái chế tăng kịch trần – hơn 1000% so với cùng kỳ. Lý do? Nickel chính là chìa khóa vàng để sản xuất vật liệu cathode cao cấp của thế hệ pin mới – viên ngọc quý cho cả lithium-ion lẫn NiMH.
Như một phép nghịch lý, khi mọi người nghĩ “pin cũ” sẽ chỉ là rác thải, vòng đời mới lại mở ra nhờ công nghệ thu hồi nickel. Một pin NiMH đã “về hưu” không chỉ đơn thuần bị nghiền vụn, mà còn có thể “tái sinh” thành nguyên liệu cấu thành lớp cathode của pin ô tô điện thế hệ tiếp theo, kể cả pin thể rắn – một minh chứng sống động cho mô hình kinh tế tuần hoàn trong thực tiễn.
Ở Mỹ, Nhật Bản, châu Âu, mô hình này đã cho thấy hiệu quả thực chiến, kéo dài giá trị 1 viên pin tới vòng đời thứ ba, thứ tư. Một số nhà máy tái chế Trung Quốc nhận về… pin NiMH từ Việt Nam, Thái Lan, Malaysia với giá mua ngày càng cao để phục vụ cung ứng lại cho các tập đoàn sản xuất pin lớn như Panasonic, CATL, LG Chem.
Toàn cảnh NiMH tại Việt Nam: Lối đi hẹp – nhưng chưa tắt
Tại Việt Nam, pin NiMH từ lâu đã hiện diện trong các sản phẩm đại chúng: Xe đạp điện đời đầu, robot hút bụi, máy đo chuyên dụng trong y tế – công nghiệp, đồ chơi, remote điều khiển từ xa. Dù thị trường cao cấp như xe điện 4 bánh chuyển mạnh sang lithium-ion, nhưng ở phân khúc dân dụng hoặc doanh nghiệp nhỏ, NiMH vẫn là lựa chọn “ít nói nhưng bền bỉ”: rẻ hơn, an toàn, chịu va đập, bảo trì đơn giản.
Năm 2025, sự phát triển của kinh tế tuần hoàn khiến doanh nghiệp nhập khẩu, phân phối thiết bị dùng cell NiMH bắt đầu chú trọng hơn tới quy trình thu gom/tái chế. Một số doanh nghiệp logistics ở miền Nam ghi nhận doanh thu từ xuất khẩu pin NiMH phế liệu tăng hơn 200% trong số quý đầu năm 2025, nhờ hợp đồng với các nhà máy tái chế tại Trung Quốc và Hàn Quốc. Song song đó, thị trường trong nước đối diện thách thức mới về kiểm soát chất lượng – các dòng pin NiMH “nhái”, không đạt tiêu chuẩn, dễ rò rỉ hóa chất khi hỏng hóc, gây nguy hại tới môi trường và sức khỏe.
Người tiêu dùng Việt Nam vì thế cần cân nhắc: NiMH vẫn là giải pháp an toàn với các thiết bị nhỏ lẻ, yêu cầu độ bền lâu, chi phí đầu tư thấp. Tuy nhiên, với sân chơi lớn hơn (lưu trữ điện năng gia đình, xe cá nhân thế hệ mới…) thì lithium-ion, sodium-ion hoặc hybrid dual-battery system (dùng song song hai loại pin) tỏ ra ưu việt hơn về công suất và xu hướng.
Nhìn nhận & đặt vấn đề
Câu chuyện của pin NiMH năm 2025 là minh chứng sống động cho quy luật “không có gì thực sự lỗi thời nếu nó còn phù hợp”. Cuộc cạnh tranh vật liệu và sự lên ngôi của kinh tế tuần hoàn đã trao cho NiMH một cơ hội hồi sinh lặng lẽ nhưng bền bỉ. Thị phần có thể thu hẹp, nhưng vai trò của NiMH trong hệ sinh thái lưu trữ năng lượng và công nghiệp pin vẫn quan trọng, nhất là trong bối cảnh Việt Nam và thế giới cần đa dạng hóa lựa chọn vì lí do an toàn, ổn định, và chống phụ thuộc vào một nguồn cung nguyên liệu duy nhất.
