Người dùng sẽ phản ứng thế nào nếu biết rằng chiếc sedan điện hoàn toàn mới của Toyota – biểu tượng bền bỉ trong ngành ô tô Nhật Bản – lại sở hữu một “bộ não” do Huawei phát triển? Trong khi các chuyên gia còn đang tranh luận về quyền lực số trên ô tô thông minh, mẫu Toyota bZ7 xuất hiện như một lời khiêu khích giữa lòng Thượng Hải. Chuyện gì đang thực sự diễn ra đằng sau cú bắt tay này và liệu Việt Nam có bị cuốn theo làn sóng?
Cuộc đua điện hóa: Khi xe hơi không còn là sản phẩm cơ khí đơn thuần
Thật khó tin chỉ vài năm trước, ô tô – dù là hybrid hay thuần điện – vẫn được nói đến chủ yếu ở khía cạnh động cơ, pin hay khả năng vận hành. Nhưng đến năm 2025, Trung Quốc đã có trên 8,1 triệu xe điện mới bán ra chỉ trong riêng năm 2023 (China Passenger Car Association). Con số này không chỉ là minh chứng cho trào lưu chuyển dịch, mà còn là hồi chuông thức tỉnh cho bất cứ hãng xe truyền thống nào muốn tồn tại ở thị trường tỷ dân.
Với bối cảnh đó, việc Toyota ra mắt bZ7 – một chiếc sedan điện cỡ lớn, hoàn chỉnh về động cơ điện lại mang trong mình hệ điều hành HarmonyOS có thể xem là động thái lịch sử. Đây không chỉ đơn giản là sản phẩm của cái bắt tay giữa Toyota và tập đoàn GAC (Quan Châu) mà còn đem đến nỗi hoang mang lẫn háo hức về một hướng đi “lai ghép” giữa kỹ nghệ cơ khí Nhật và công nghệ thông tin Trung Hoa.
Tại sao HarmonyOS lại là “át chủ bài” của Toyota bZ7?
Nếu như ở Việt Nam, HarmonyOS vẫn gắn liền với các thiết bị di động Huawei, thì tại Trung Quốc, nó đã trở thành viên gạch nền xây dựng hệ sinh thái xe điện thông minh. Việc Toyota lựa chọn HarmonyOS cho bZ7 là một quyết định mang tính địa chiến lược. Lý do? Người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng ưa chuộng sự mượt mà, cá nhân hóa và khả năng kết nối của xe điện nội địa, nơi các hãng như BYD, Nio, Xpeng cực kỳ thành công khi biến chiếc xe thành “thiết bị số khổng lồ biết chạy”.
Khác với những hệ điều hành ô tô cổ điển, HarmonyOS:
- Cho phép điều khiển bằng giọng nói tự nhiên, gần như không cần chạm màn hình.
- Hỗ trợ liên kết liền mạch với hệ sinh thái các thiết bị Huawei: smartphone, đồng hồ thông minh, smart home.
- Cập nhật phần mềm qua mạng (OTA); thậm chí, những tính năng mới như kiểm tra sức khỏe, hẹn lịch dịch vụ, giải trí đều có thể thêm vào chỉ sau một đêm.
Toyota vốn nổi tiếng thận trọng trong cải tiến công nghệ đã đặt niềm tin vào phần mềm của Huawei, không chỉ để chiều lòng khách nội địa mà còn theo đuổi lợi thế cạnh tranh mới: sự tùy biến và trải nghiệm số toàn diện.
Kỹ thuật phức tạp – Giải thích đơn giản: “Xe điện cũng là một chiếc smartphone khổng lồ?”
Sự hợp nhất giữa phần cứng (xe điện Toyota-GAC) và phần mềm (HarmonyOS) không khác gì mô hình phần cứng/phần mềm trong ngành smartphone. Mẫu bZ7 sẽ không còn là chiếc ô tô thuần túy, nó có thể:
- Theo dõi, phân tích thói quen lái xe để tối ưu pin, gợi ý cung đường phù hợp.
- Nhận diện người lái qua AI, cá nhân hóa nhạc, ghế, điều hòa chỉ sau vài giây bước vào xe.
- Tham gia vào “hệ sinh thái sống số”, đồng bộ với lịch làm việc, nhắc nhở sự kiện, tự động mở cổng nhà thông minh khi xe về đến nơi.
Theo báo cáo mới nhất đầu 2024 của McKinsey, hơn 80% người mua xe điện tại Trung Quốc dưới 35 tuổi cho biết “trải nghiệm kỹ thuật số bên trong xe” là lý do chọn mua – cao hơn nhiều so với các thị trường phương Tây. Trong khi đó, thị phần xe điện của các hãng Nhật có dấu hiệu đi ngang, bị cạnh tranh quyết liệt từ chính các “Start-up” công nghệ ô tô nội địa.
Mẫu bZ7 là thông điệp? Hay tiếng chuông cảnh báo?
Có thể nói, bZ7 không phải chiếc xe điện mạnh mẽ nhất, càng không phải rẻ nhất trên thị trường Trung Quốc. Nhưng với “bộ não” HarmonyOS, nó đặt ra câu hỏi lớn: Liệu tương lai xe hơi có còn thuộc về các hãng truyền thống? Hay những “gã khổng lồ” công nghệ – vốn chỉ là đối tác phần mềm – sẽ từng bước chi phối “hồn cốt” của từng chiếc xe lăn bánh?
Nếu điện khí hóa từng được xem là cơn sóng thần xóa nhòa ranh giới động cơ xăng và điện, thì số hóa xe hơi có lẽ là cơn sóng thứ hai, dữ dội hơn, âm thầm thay đổi định nghĩa “sở hữu ô tô”.
Toàn cảnh thị trường Việt Nam: Đứng ngoài hay chuẩn bị nhập cuộc?
Ở thời điểm hiện tại, Việt Nam mới chỉ đang bước những bước đầu tiên của kỷ nguyên ô tô điện. Số liệu từ Hiệp hội các Nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) cho thấy năm 2023, tổng lượng xe điện và hybrid tiêu thụ chỉ xấp xỉ 25.000 xe – một con số khiêm tốn so với quy mô dân số và tốc độ đô thị hóa. Tuy nhiên, những dấu hiệu “số hóa trên xe” đã bắt đầu nhen nhóm:
– VinFast, hãng xe Việt đầu tiên vươn tầm quốc tế, cũng ý thức rõ việc phát triển hệ điều hành nội bộ, cung cấp dịch vụ cập nhật OTA, điều khiển từ xa qua app, trợ lý ảo tiếng Việt.
– Người tiêu dùng lớn tuổi có thể vẫn chú trọng động cơ, bảo hành, song nhóm khách hàng trẻ tại các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội ngày càng đòi hỏi trải nghiệm giải trí, đồng bộ hóa dữ liệu, kết nối với tiện ích thông minh trong gia đình.
Tuy nhiên, “bộ não số” cho xe điện tại Việt Nam vẫn chủ yếu đến từ các hãng phần mềm nước ngoài (Google Android Auto, Apple CarPlay) hoặc các gói phần mềm OEM đóng kín, chưa thực sự mở rộng như HarmonyOS tại Trung Quốc. Điều này vừa là thách thức, vừa là cơ hội để các startup, doanh nghiệp phần mềm Việt Nam nhảy vào sân chơi nếu biết nắm bắt làn sóng “xe là thiết bị số tiếp theo”.
Nhưng thách thức còn đó: Hạ tầng trạm sạc, vấn đề bảo mật dữ liệu trên xe, khả năng tương thích với hệ sinh thái nội địa sẽ quyết định chiếc xe điện “nội địa hóa” có chinh phục được người Việt hay không, hay tiếp tục phải nhập khẩu cả phần cứng lẫn phần mềm như hiện nay.
Thách thức và cơ hội trên con đường số hóa xe hơi
Toyota bZ7 – với thân xác Nhật Bản nhưng trái tim số Trung Quốc – là minh chứng sống động cho bước ngoặt của ngành công nghiệp ô tô: Nơi phần cứng và phần mềm hòa quyện, tạo nên trải nghiệm lái xe chưa từng thấy. Nó thách thức các ranh giới cũ, buộc những “cây đại thụ” công nghiệp phải đối thoại công bằng với các “ông lớn” công nghệ.
Liệu người Việt sẽ tiếp cận làn sóng số hóa này với tâm thế thụ động, hay chủ động tạo ra những hệ điều hành, hệ sinh thái số hóa xe hơi riêng mình? Lịch sử công nghệ nhiều lần chứng minh: ai làm chủ “bộ não”, kẻ đó cầm chìa khóa tương lai của cả ngành công nghiệp. Vậy người Việt sẽ ở đâu trên bản đồ chuyển đổi số ô tô của Đông Á?
